آخرین یافته های جیمز وب
۱. تصویربرداری مستقیم نخستین سیاره فراخورشیدی: TWA 7 b
سیاره TWA 7b سیاره ای فراخورشیدی است که اولین بار توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) تصویربرداری شد. این دستاورد در سال ۲۰۲۵ میلادی به ثبت رسید و به‌عنوان نقطه عطفی در ستاره شناسی شناخته می‌شود، زیرا تصویربرداری مستقیم از سیارات فراخورشیدی به دلیل درخشش زیاد ستاره‌های میزبان و نور کم سیارات، بسیار سخت و دشوار است.
سیاره TWA 7b یک غول گازی با جرمی مشابه زحل است و در فاصله حدود ۱۰۰ سال نوری از زمین، در منظومه‌ای جوان به نام TWA 7 قرار دارد که تنها ۶ میلیون سال عمر دارد. این منظومه شامل سه حلقه هم‌مرکز از غبار و مواد سنگی است که TWA 7b در شکافی میان یکی از این حلقه‌ها قرار گرفته و به‌عنوان سیاره‌ای «چوپان» شناخته می‌شود که شکاف‌ها را در دیسک‌های سیاره‌ای ایجاد می‌کند.
برای ثبت تصویر این سیاره ، اخترشناسان از ابزار مادون قرمز میانی (MIRI) تلسکوپ جیمز وب و فناوری کرونوگرافی استفاده کردند. کرونوگرافی نور شدید ستاره میزبان را مسدود می‌کند تا اجرام کم‌نور اطراف آن، مانند سیارات، قابل مشاهده شوند. این روش، همراه با پردازش پیشرفته تصاویر، امکان شناسایی TWA 7b را فراهم کرد.
اهمیت کشف این سیاره در این هست که TWA 7b سبک‌ترین سیاره فراخورشیدی است که تاکنون به‌صورت مستقیم تصویربرداری شده و جرمی حدود ۱۰ برابر کمتر از سیارات مشابه قبلی دارد. این کشف نه‌تنها توانایی‌های خارق‌العاده جیمز وب را نشان می‌دهد، بلکه به درک بهتر فرآیندهای شکل‌گیری منظومه‌های سیاره‌ای کمک می‌کند. این سیاره در مداری بسیار دورتر از ستاره‌اش (حدود ۵۲ برابر فاصله زمین تا خورشید) می‌چرخد و یک دور کامل آن ممکن است صدها سال طول بکشد.
این کشف تأیید می‌کند که سیارات می‌توانند شکاف‌هایی در دیسک‌های غباری اطراف ستارگان ایجاد کنند، پدیده‌ای که پیش‌تر تنها به‌صورت نظری مطرح بود. همچنین، این دستاورد راه را برای مطالعه سیارات سرد و جوان با جرم مشابه سیارات منظومه شمسی باز می‌کند. پژوهشگران قصد دارند جو TWA 7b را بررسی کرده و به دنبال سیارات مشابه دیگر باشند.
۲. کشف کهکشان دوردست جدید: MoM‑z14
کهکشان MoM-z14 دورترین کهکشان شناخته‌شده‌ای است که تا ژوئن ۲۰۲۵ توسط تلسکوپ فضایی جیمز وب (JWST) کشف شده است. این کهکشان با انتقال به سرخ z = ۱۴٫۴۴ ، نوری را ساطع می‌کند که از حدود ۲۸۰ میلیون سال پس از بیگ‌بنگ به ما رسیده است، یعنی زمانی که جهان تنها ۲.۱ درصد از سن کنونی خود را داشت. این فاصله معادل حدود ۱۳.۵۳ میلیارد سال نوری(فاصله نوری) یا ۳۳.۸ میلیارد سال نوری (فاصله واقعی) است.
ویژگی‌های کلیدی MoM-z14:
1. درخشندگی بالا: این کهکشان به‌طور غیرعادی درخشان است و نور آن عمدتاً از ستارگان پرجرم ناشی می‌شود، نه از هسته فعال کهکشانی (مانند سیاه‌چاله‌های ابرپرجرم).
2. اندازه و جرم: MoM-z14 کهکشانی جمع‌وجور با قطر حدود ۲۴۰ سال نوری (۴۰۰ برابر کوچک‌تر از کهکشان راه شیری) و جرمی معادل ۱۰۸ برابر جرم خورشید است، مشابه ابر ماژلانی کوچک.
3. تشکیل ستاره: این کهکشان در حال گذراندن دوره‌ای از تشکیل ستاره‌ای شدید است و فوتون‌های یونیزه‌کننده زیادی تولید می‌کند که از محیط بین‌ستاره‌ای تقریباً بدون گردوغبار عبور می‌کنند.
4. ترکیب شیمیایی: نسبت نیتروژن به کربن در این کهکشان بالاست، شبیه به خوشه‌های کروی باستانی در کهکشان راه شیری، که نشان‌دهنده شباهت محیط تشکیل ستارگان آن با ستارگان اولیه راه شیری است.
5. دوران یونیزاسیون مجدد: MoM-z14 در دوره‌ای از تاریخ کیهان شکل گرفته که هیدروژن خنثی شروع به یونیزه شدن کرد، یعنی زمانی که اولین ستارگان و کهکشان‌ها در حال شکل‌گیری بودند.
اهمیت کشف:
– رکوردشکنی: MoM-z14 رکورد قبلی دورترین کهکشان (JADES-GS-z14-0) را شکسته و درک ما از تشکیل کهکشان‌ها در کیهان اولیه را به چالش کشیده است.
– شگفتی کیهانی: درخشندگی و وجود چنین کهکشان‌هایی در این فاصله نشان می‌دهد که تشکیل ستارگان و کهکشان‌ها زودتر و گسترده‌تر از آنچه تصور می‌شد آغاز شده است.
– پل ارتباطی: ویژگی‌های شیمیایی و ساختاری MoM-z14 نشان‌دهنده ارتباط احتمالی با خوشه‌های ستاره‌ای اولیه و حتی کهکشان راه شیری است.
ابزار کشف:
تلسکوپ جیمز وب با استفاده از ابزار NIRCam (دوربین مادون قرمز نزدیک) و طیف‌نگاری دقیق، این کهکشان را در صورت فلکی سکستانس (Sextans) شناسایی کرده است. نور آن در طول‌موج‌های کمتر از ۱.۸ میکرون نامرئی است، که نشان‌دهنده فاصله عظیم و کشیدگی نور به دلیل انبساط کیهان است.
پرسش‌های جدید:
کشف MoM-z14 سؤالاتی درباره چگونگی تشکیل کهکشان‌های درخشان در کیهان اولیه ایجاد کرده است. آیا این کهکشان‌ها نتیجه انفجارهای ستاره‌ای شدید هستند یا عوامل دیگری مانند سیاه‌چاله‌های اولیه در کار بوده‌اند؟ انتظار می‌رود تلسکوپ‌های آینده مانند تلسکوپ نانسی گریس رومن نمونه‌های بیشتری از این کهکشان‌ها را کشف کنند.
این کشف نه‌تنها مرزهای مشاهده کیهان را گسترش داده، بلکه به ما کمک می‌کند تا منشأ ستارگان و کهکشان‌های اولیه، از جمله کهکشان خودمان، را بهتر درک کنیم .
3. مشاهده یخ بلوری آب در HD 181327
برای اولین بار، آب یخ‌زده به شکل بلوری در اطراف ستاره HD 181327 یافت شد. این کشف اولین مشاهده قابل تأیید آب یخ در خارج از منظومه شمسی است و بینش حیاتی درباره شکل‌گیری سیارات ارائه می‌دهد .
4. شواهد زندگی بالقوه در K2‑18b
نشانه‌های احتمالی زیستی مانند DMS (دی‌متیل سولفید) در اتمسفر سیاره K2‑18b شناسایی شده است. هنوز تأیید قطعی نشده‌اند، اما این قوی‌ترین شواهد تا کنون برای احتمال حیات خارج از زمین محسوب می‌شوند
